Niepłodność jest popularnie rozumiana jako niemożność posiadania własnego potomstwa (niepłodność i niemożność donoszenia ciąży). Uważa się, że nawet 30% par małżeńskich jest niepłodnych. W/g definicji who, za niepłodna parę uważa się brak potomstwa (ciąży) w małżeństwie, które skutecznie współżyje przez co najmniej 1 rok. Wtedy własnie powinno się zasięgnąć porady lekarza ginekologa-położnika. ustalenie przyczyny pozostaje w zakresie specjalizacji lekarza ginekologa-położnika i pozwala na leczenie bez użycia procedur zapłodnienia pozaustrojowego, w pierwszym etapie. Niepłodność zawsze rozpoznaje się i diagnozuje w parze małżeńskiej (czynnik męski i czynnik żeński). Oczywiście można, w pewnym stopniu, zapobiegać tej dolegliwości poprzez wczesne diagnozowanie i leczenie np. zaburzeń miesiączkowania u kobiety, które to zaburzenia pojawiają się już u 18-20 latek, zwykle pomijane stanowią poważny problem małżeński, po czasie.

Wsród przyczyn niepłodności ( czynnik żenski) wyróżnia się: zaburzenia hormonalne, wady i nieprawidłowości narządu rodnego, czynniki odpornościowe ( immunologiczne), genetyczne oraz psychiczne, - (czynnik męski) zaburzenie hormonalne i budowy decydujące o funkcji jąder, czynniki odpornościowe ( immunologiczne), genetyczne oraz psychiczne i neurologiczne. uogólniając jest to niejednorodna grupa zaburzeń wymagającą wglądu w różne dziedziny medycyny, dla dokładnego ustalenia przyczyny i adekwatnego leczenia, które gwarantuje jego skuteczność.

Niepłodność może być pierwotna lub wtórna. Niepłodność pierwotna dotyczy osób, które na skutek wrodzonych zaburzeń nie są zdolne do posiadania potomstwa; czasowo lub trwale. Niepłodność wtórna dotyczy osób, które już posiadają potomstwo, ale wskutek innych chorób i/lub uszkodzeń narzadów rodnych utraciły zdolność posiadania dalszego potomstwa.

Niemożność donoszenia ciąży; wiąże się z szeregiem nieprawidłowości częściowo wspólnych z niepłodnością i zwykle wyleczenie niepłodności prowadzi do prawidłowego przebiegu ciąży i urodzenia zdrowego dziecka (wyjątek stanowią zaburzenia genetyczne, które mogą zostać przekazane potomstwu).

Terapia zależy do przyczyny niepłodności, ustalenie przyczyny wymaga przeprowadzenia badań hormonalnych oceniajacych funkcje gonad, badań obrazowych narzadu rodnego, badania nasienia, badań immunologicznych krwi czasami również ocena wyższych pięter sterowania czynnością gonad.
W zależności od przyczyny, terapia może trwać 2 lata, a w trudnych przypadkach nawet do 5-ciu lat. Dlatego preferowane do leczenia nieinwazyjnego są pacjenki młode ( 22- 30 lat), bowiem zdolność do urodzenia zdrowego dziecka drastycznie maleje po 35 roku życia (większe prawdopodobieństwo urodzenia dziecka z nieprawidłowością genetyczną, np. zespół downa).
W niewielkim procencie para może być trwale pozbawiona możliwości posiadania własnego potomastwa np. czynniki genetyczne. Takiej parze proponuje się techniki zapłodnienia pozaustrojowego; z darowaniem komórki jajowej lub zapłodnienie nasieniem dawcy.

Również uszkodzenia narządu rodnego przez różne czynniki np. endometrioza, zmiany pozapalne mogą prowadzić do konieczności zastosowania technik zapłodnienia pozaustrojowego jako leczenia pierwotnego. Biorąc pod uwagę złożoność problemu niepłodności, wydaje się być słuszne wczesne diagnozowanie i leczenie zaburzeń miesiaczkowania, stanów zapalnych narządu rodnego itd., z uwzględnieniem chorób towarzyszacych i współpracą również lekarzy innych specjalności np. diabetologa.

Często to ginekolog-położnik jest lekarzem, który jako pierwszy kieruje pacjetkę do lekarza innej specjalności, z podejrzeniem innej choroby towarzyszącej; ograniczającej płodność pary. należy również brać pod uwagę działanie innych leków (np. przeciw/wrzodowych, uspokajających, przeciw/padaczkowych). Niedoceniony jest wpływ na płodność środowiska zewnętrznego; zanieczyszczenia, środków ochrony roślin, tzw. estrogenów środowiskowych np. pcv w woreczkach foliowych i innych produktach pcv.

Odpowiednia dieta, bogata w białko zwierzęce, też ma wyrażny wpływ na procesy rozrodcze. Znanym czynnikiem ograniczającym płodność jest alkohol i palenie tytoniu. Płodność jest bardzo czułym parametrem ogólnego stanu zdrowia i wydaję się, że nawet dyskretne nieprawidłowości, np. niedobory żywieniowe w diecie wegetariańskiej, prowadzą do ograniczenia zdolności do posiadania potomstwa.

Aktualne wytyczne z zakresu ginekologii endokrynologicznej, za stan równowagi hormonalnej u kobiety, uznają owulacyjne (płodne) cykle miesiączkowe. Również niektóre choroby nowotworowe narządu rodnego i sutka wiąże się z występowaniem bezowulacyjnych (niepłodnych) cykli miesiączkowych. Problem niepłodności z powodu bezowulacyjnych cykli, aktualnie wykracza poza problemy tylko prokreacyjne, obejmujac zaburzenia o typie nadmiernego owłosienia (hirsutyzm), trądziku, a nawet nowotworów hormonozależnych. Dlatego ważkim staje się uświadomienie tego faktu ogółowi pacjentów.

lek. Joanna Richter-Hrycyszyn
Alfa-Lek Centrum Medyczne
ul. Nowy Świat 58a (róg ul. Ordynackiej), Warszawa
tel.: (22) 826 45 02

Niepłodność - pozostałe artykuły